Jak skutecznie poprawić wentylację w mieszkaniu? Praktyczny poradnik dla właścicieli

Prawidłowa wentylacja w mieszkaniu to nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim zdrowia mieszkańców i trwałości budynku. Nieodpowiednia wymiana powietrza może prowadzić do rozwoju pleśni, grzybów i zwiększonej wilgotności, co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie. Dziś w dobie szczelnych okien i docieplonych budynków, naturalna cyrkulacja powietrza stała się prawdziwym wyzwaniem dla mieszkańców bloków i domów jednorodzinnych. Problem ten można jednak rozwiązać, znając kilka sprawdzonych metod poprawy wentylacji.

Czy wiesz, że człowiek wdycha nawet 500 litrów powietrza na godzinę? Dlatego jakość tego, czym oddychamy w przestrzeniach zamkniętych, bezpośrednio przekłada się na nasze zdrowie i ogólne samopoczucie. Nowoczesne, energooszczędne budownictwo, choć ma wiele zalet, często pogarsza naturalną wymianę powietrza. Na szczęście istnieją sprawdzone sposoby, by tę sytuację poprawić.

Czyszczenie kratek wentylacyjnych może poprawić ciąg powietrza nawet o 60%
Wentylacja grawitacyjna wymaga wspomagania w budynkach po termomodernizacji
Nawiewniki okienne to najprostszy sposób na poprawę wymiany powietrza
Nasady kominowe stabilizują ciąg powietrza w przewodach wentylacyjnych
Rekuperacja pozwala odzyskać do 95% ciepła z wymienianego powietrza

Problem z niewystarczającą wentylacją dotyka wielu mieszkań w blokach i domach jednorodzinnych. W budynkach wielorodzinnych najczęściej spotykamy się z wentylacją grawitacyjną, której skuteczność zależy od warunków atmosferycznych i zmienia się w ciągu roku. Siłą napędową tego typu wentylacji jest różnica gęstości powietrza zimnego (na zewnątrz) i ciepłego (wewnątrz pomieszczeń). Gdy ta różnica jest niewystarczająca lub zakłócona przez szczelne okna czy zaklejone kratki wentylacyjne, powietrze przestaje prawidłowo cyrkulować.

Wymiana powietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny powinna być równa co najmniej jego kubaturze. To oznacza, że w 20-metrowym pokoju o wysokości 2,5 metra całe powietrze powinno zostać wymienione przynajmniej raz na godzinę.

SPIS TREŚCI

Najskuteczniejsze metody poprawy wentylacji w mieszkaniu

Poprawę wentylacji w mieszkaniu możemy rozpocząć od prostych i niskokosztowych rozwiązań. Pierwszym krokiem powinno być oczyszczenie kratek wentylacyjnych, które często są zapchane kurzem i innymi zanieczyszczeniami. Regularne czyszczenie może znacząco poprawić przepływ powietrza i nie wymaga specjalistycznej wiedzy ani narzędzi. Warto też sprawdzić, czy kratki nie zostały przypadkowo zaklejone podczas remontów.

Kolejnym rozwiązaniem, szczególnie skutecznym w budynkach z nowoczesnymi, szczelnymi oknami, jest montaż nawiewników okiennych. Te niewielkie urządzenia instalowane w górnej części ramy okiennej zapewniają stały dopływ świeżego powietrza z zewnątrz, nie powodując jednocześnie wychłodzenia pomieszczenia. Na rynku dostępne są różne typy nawiewników – ciśnieniowe oraz higrosterowane.

Dla mieszkań z wentylacją grawitacyjną, która w okresach bezwietrznych może działać niewystarczająco, doskonałym uzupełnieniem są nasady kominowe. Montowane na szczycie komina stabilizują ciąg powietrza w przewodach wentylacyjnych.

Jak sprawdzić, czy wentylacja w mieszkaniu działa prawidłowo? – Przyłóż kartkę papieru do kratki wentylacyjnej. Jeśli się do niej „przyklei” lub zostanie wciągnięta, oznacza to, że wentylacja działa poprawnie.
Czy można samodzielnie zamontować nawiewniki okienne? – Montaż niektórych typów nawiewników okiennych można przeprowadzić samodzielnie, jednak najlepiej powierzyć to zadanie specjaliście.
Jak często należy czyścić kratki wentylacyjne? – Zaleca się czyszczenie kratek wentylacyjnych przynajmniej raz na pół roku.
Czy zaklejenie kratki wentylacyjnej jest niebezpieczne? – Tak, zaklejanie kratek wentylacyjnych może być bardzo niebezpieczne, szczególnie jeśli w mieszkaniu znajdują się urządzenia gazowe.
Jaka jest różnica między wentylacją grawitacyjną a mechaniczną? – Wentylacja grawitacyjna działa na zasadzie różnicy ciśnień i jest zależna od warunków atmosferycznych, natomiast mechaniczna wykorzystuje wentylatory do wymuszenia cyrkulacji powietrza.

Metoda poprawy wentylacji	Skuteczność	Koszt	Trudność montażu
Czyszczenie kratki wentylacyjnej	Średnia	Bardzo niski	Bardzo łatwa
Nawiewniki okienne	Wysoka	Niski do średniego	Średnia
Nasady kominowe	Wysoka	Średni	Wymaga specjalisty
Rekuperacja	Najwyższa	Wysoki	Wymaga specjalisty

ŹRÓDŁO:

[1]https://goodair.pl/blog/jak-poprawic-wentylacje-w-mieszkaniu[1]
[2]https://www.meblobranie.pl/porady/jak-poprawic-wentylacje-w-mieszkaniu/[2]
[3]https://onninen.pl/artykul/jak-poprawic-wentylacje-w-mieszkaniu[3]

Proste metody poprawy wentylacji grawitacyjnej – czyszczenie kratek i regularna konserwacja

Jednym z najłatwiejszych i najbardziej skutecznych sposobów poprawy działania wentylacji grawitacyjnej jest regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych. Te niepozorne elementy systemu wentylacyjnego mają ogromny wpływ na jakość powietrza w naszych mieszkaniach. Zakurzone i zatłuszczone kratki mogą blokować przepływ powietrza nawet o 60%, co znacząco obniża efektywność całego systemu. Systematyczne dbanie o czystość kratek wentylacyjnych to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia domowników i prawidłowego funkcjonowania wentylacji.

Zanieczyszczone kratki to nie tylko przeszkoda dla swobodnego przepływu powietrza – to także idealne miejsce dla rozwoju bakterii, pleśni i gromadzenia się alergenów. Dlatego regularne czyszczenie tych elementów powinno stać się stałym punktem domowych porządków, szczególnie w kuchni i łazience, gdzie wilgotność powietrza jest zazwyczaj wyższa.

Jak skutecznie czyścić kratki wentylacyjne

Czyszczenie kratek wentylacyjnych nie wymaga specjalistycznych umiejętności ani drogich narzędzi. Proces najlepiej rozpocząć od demontażu kratki, co w większości przypadków jest bardzo proste – często wystarczy delikatnie pociągnąć za osłonę lub odkręcić mocujące ją śruby. Jeśli kratka jest trudna do zdemontowania lub obawiamy się uszkodzenia ściany, możemy również wyczyścić ją bez zdejmowania.

Zdemontowaną kratkę warto najpierw dokładnie odkurzyć, aby usunąć wierzchnią warstwę kurzu. Następnie najlepiej umieścić ją w ciepłej wodzie z dodatkiem płynu do mycia naczyń, który świetnie radzi sobie z tłuszczem. Dla wzmocnienia efektu czyszczącego można dodać do wody odrobinę octu i sody oczyszczonej, które doskonale rozpuszczają nawet najbardziej uporczywe zabrudzenia. Po około 10 minutach moczenia kratkę należy delikatnie wyszorować miękką szczoteczką, zwracając szczególną uwagę na trudno dostępne zakamarki.

Do czyszczenia metalowych kratek wentylacyjnych można wykorzystać również zmywarkę, ustawiając podstawowy program mycia. Jest to rozwiązanie szczególnie wygodne, gdy kratki są mocno zabrudzone. Po umyciu każdą kratkę trzeba dokładnie wypłukać pod bieżącą wodą i starannie wysuszyć przed ponownym montażem.

Częstotliwość i znaczenie regularnych przeglądów

Kratki wentylacyjne powinny być czyszczone przynajmniej raz na pół roku, jednak w kuchni, gdzie osadzają się tłuste opary, warto robić to nawet co 2-3 miesiące. Regularne czyszczenie nie tylko poprawia przepływ powietrza, ale także pozwala wcześnie wykryć ewentualne problemy z wentylacją.

Oprócz samodzielnego czyszczenia kratek, warto również zadbać o profesjonalny przegląd całego systemu wentylacyjnego. W trakcie takiej kontroli sprawdzana jest drożność, bieg i szczelność kanałów wentylacyjnych, co ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego działania wentylacji grawitacyjnej. Profesjonalny przegląd powinien być wykonywany przynajmniej raz w roku, najlepiej przed sezonem grzewczym.

Podczas regularnej konserwacji systemu wentylacyjnego warto zwrócić uwagę na:

Stan i czystość kratek wentylacyjnych
Drożność kanałów wentylacyjnych
Obecność przeszkód wokół wlotów powietrza
Prawidłowe działanie nawiewników okiennych (jeśli są zamontowane)
Stan techniczny ewentualnych nasad kominowych

Domowe metody sprawdzania skuteczności wentylacji

Po wyczyszczeniu kratek wentylacyjnych warto sprawdzić, czy wentylacja działa prawidłowo. Najprostszym sposobem jest test z kartką papieru – należy przyłożyć lekką kartkę do kratki wentylacyjnej. Jeśli kartka przyklei się do kratki lub zostanie wciągnięta, oznacza to, że powietrze prawidłowo przepływa przez system wentylacyjny.

Innym sposobem jest użycie dymu z kadzidełka – jeśli dym będzie kierował się w stronę kratki wentylacyjnej, wentylacja działa poprawnie. Te proste testy warto przeprowadzać regularnie, szczególnie po intensywnych pracach remontowych, które mogły wpłynąć na drożność kanałów wentylacyjnych.

Pamiętaj, że skuteczność wentylacji grawitacyjnej zależy w dużej mierze od warunków atmosferycznych i pory roku. Zimą, gdy różnica temperatur między wnętrzem mieszkania a otoczeniem jest większa, wentylacja grawitacyjna działa zwykle lepiej. Latem jej wydajność może być ograniczona, co dodatkowo podkreśla znaczenie utrzymywania kratek wentylacyjnych w idealnej czystości.

Nowoczesne metody poprawy wentylacji w mieszkaniach – kompleksowa analiza

Prawidłowa wentylacja w mieszkaniach stanowi kluczowy element zarówno dla zdrowia mieszkańców, jak i trwałości budynku. W dobie energooszczędnego budownictwa z szczelnymi oknami i docieplonymi ścianami, problem niewystarczającej wymiany powietrza staje się coraz powszechniejszy. Niniejszy raport przedstawia kompleksową analizę dostępnych rozwiązań – od prostych metod poprawy istniejącej wentylacji grawitacyjnej po zaawansowane systemy rekuperacji z odzyskiem ciepła. Jak wynika z badań, człowiek wdycha nawet 500 litrów powietrza na godzinę, dlatego jakość powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych ma bezpośredni wpływ na nasze samopoczucie oraz zdrowie.

Problematyka wentylacji w nowoczesnych budynkach
Wyzwania związane z energooszczędnym budownictwem

Współczesne budownictwo mieszkaniowe kładzie duży nacisk na efektywność energetyczną, co prowadzi do tworzenia coraz bardziej szczelnych budynków. Szczelne okna, docieplone ściany i minimalizacja mostków termicznych sprawiają, że naturalna wymiana powietrza jest znacznie utrudniona. W budynkach wielorodzinnych najczęściej spotykamy się z wentylacją grawitacyjną, której skuteczność zależy od warunków atmosferycznych i zmienia się w ciągu roku1. Siłą napędową wentylacji grawitacyjnej jest różnica gęstości powietrza zimnego (na zewnątrz) i ciepłego (wewnątrz pomieszczeń), co sprawia, że system ten działa najlepiej zimą, a latem jego efektywność drastycznie spada.

Według norm budowlanych, wymiana powietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny powinna być równa co najmniej jego kubaturze. Oznacza to, że w 20-metrowym pokoju o wysokości 2,5 metra całe powietrze powinno zostać wymienione przynajmniej raz na godzinę1. Niestety, w praktyce wymóg ten często nie jest spełniany, co prowadzi do licznych problemów zdrowotnych i technicznych.

Typowe problemy wentylacyjne w mieszkaniach

Mieszkańcy bloków i domów jednorodzinnych najczęściej borykają się z takimi problemami jak duży przewiew i przeciągi (szczególnie na wyższych kondygnacjach), wdmuchiwanie powietrza z mieszkań położonych niżej, błędy architektoniczne zaburzające ciąg w kominach, zbyt szczelne okna i ściany oraz niedrożne przewody wentylacyjne8. Paradoksalnie, próby samodzielnego rozwiązania tych problemów, jak zaklejanie kratek wentylacyjnych, tylko pogarszają sytuację, prowadząc do zwiększenia wilgotności i rozwoju pleśni.

Warto podkreślić, że zgodnie z przepisami, wentylacja grawitacyjna może być projektowana dla budynków do 9 kondygnacji włącznie. W budynkach wyższych należy stosować wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną8. Ponadto, rozporządzenia zabraniają łączenia wentylacji grawitacyjnej z mechaniczną lub klimatyzacją pobierającą powietrze z pomieszczenia.

Proste metody poprawy wentylacji grawitacyjnej
Czyszczenie i konserwacja elementów wentylacyjnych

Jednym z najłatwiejszych i najbardziej efektywnych sposobów poprawy wentylacji grawitacyjnej jest regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych. Zanieczyszczone kratki mogą blokować przepływ powietrza nawet o 60%, znacząco obniżając efektywność całego systemu12. Czyszczenie kratek wentylacyjnych powinno być wykonywane przynajmniej raz na pół roku, a w przypadku kuchni, gdzie osadzają się tłuste opary, nawet co 2-3 miesiące1.

Proces czyszczenia jest stosunkowo prosty i nie wymaga specjalistycznych narzędzi. Najlepiej rozpocząć od demontażu kratki, dokładnego jej odkurzenia, a następnie umieszczenia w ciepłej wodzie z dodatkiem płynu do mycia naczyń. Dla wzmocnienia efektu czyszczącego można dodać odrobinę octu i sody oczyszczonej1. Po około 10 minutach moczenia, kratkę należy delikatnie wyszorować miękką szczoteczką i dokładnie wysuszyć przed ponownym montażem.

Wykorzystanie nawiewników okiennych i ściennych

Aby poprawić wentylację w mieszkaniach ze szczelnymi oknami, warto rozważyć montaż nawiewników okiennych lub ściennych. Te niewielkie urządzenia wspomagają działanie wentylacji grawitacyjnej, umożliwiając napływ świeżego powietrza z zewnątrz10. Nawiewniki okienne montuje się w górnej części okna, z dyszą kierującą strumień napływającego powietrza pod sufit12.

Na rynku dostępne są różne typy nawiewników, w tym:

nawiewniki ciśnieniowe – reagujące na różnicę ciśnień między wnętrzem a zewnętrzem budynku

nawiewniki higrosterowane – regulujące przepływ powietrza w zależności od poziomu wilgotności w pomieszczeniu

nawiewniki automatyczne – samodzielnie dostosowujące przepływ powietrza514

Montaż nawiewników jest stosunkowo prosty i nie wymaga wprowadzania zmian do projektu budowlanego, co czyni je atrakcyjnym rozwiązaniem dla osób poszukujących niedrogich metod poprawy wentylacji5.

Nasady kominowe i wspomaganie mechaniczne

Dobrym środkiem do osiągnięcia podwyższonego podciśnienia w kanałach wentylacyjnych są nasady kominowe. Montowane na szczycie komina stabilizują ciąg powietrza w jego wnętrzu, a gdy ten okazuje się za słaby, uruchamia się mechanizm wspomagający514. Nasady kominowe wykorzystują energię wiatru i skutecznie poprawiają ciąg kominowy, jednak należy pamiętać, że działają one efektywnie tylko podczas wietrznej pogody14.

Nasady kominowe są dostępne w wersjach stałych i obrotowych (wykorzystujących siłę wiatru). Ich montaż jest stosunkowo prosty i niedrogi, a co ważne, nie wymaga aktualizacji projektu budowlanego5.

Wentylatory wyciągowe i systemy wspomagające

Kolejnym sposobem wspierającym przepływ powietrza są wentylatory wyciągowe. Montuje się je we wlocie do kanału wentylacyjnego (zamiast kratki wentylacyjnej) lub w samym kanale. Do wspomagania wentylacji naturalnej najlepiej wybierać wentylatory osiowe, które zwiększają siłę ciągu kominowego, natomiast w przypadku zupełnego braku ciągu lepszym rozwiązaniem są wentylatory promieniowe14.

Na rynku dostępne są różne systemy wspomagające wentylację, takie jak:

wentylacja higrosterowana – urządzenia wyposażone w wilgotnościomierz, uruchamiające wentylację po przekroczeniu określonego poziomu wilgoci

kratki termosterowane – załączające się przy przekroczeniu określonej temperatury

nawiewniki ciśnieniowe – regulujące ciśnienie wewnątrz pomieszczeń5

Wybierając wentylatory wyciągowe, należy pamiętać, że nie można ich stosować w pomieszczeniach z urządzeniami posiadającymi otwarte palenisko na paliwa stałe, płynne lub gazowe5.

Zaawansowane systemy wentylacji z odzyskiem ciepła
Rekuperacja – zasada działania i korzyści

Rekuperacja to energooszczędna wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, będąca jednym z najnowocześniejszych rozwiązań wentylacyjnych. System ten zapewnia stałą wymianę powietrza, jednocześnie odzyskując ciepło z powietrza wywiewanego z budynku i wykorzystując je do ogrzewania świeżego powietrza napływającego34.

Głównym elementem systemu rekuperacji jest centralny wymiennik ciepła (rekuperator), w którym powietrze wywiewane i nawiewane przepływają przez sieć mikrokanałów, nie mieszając się ze sobą, ale przekazując ciepło. Dzięki temu do pomieszczeń napływa świeże, podgrzane powietrze, a na zewnątrz wyprowadzane jest zużyte, schłodzone3.

Do najważniejszych zalet rekuperacji należą:

Odzysk ciepła z powietrza wywiewanego, co znacząco zmniejsza koszty ogrzewania

Stały dopływ świeżego, filtrowanego powietrza bez konieczności otwierania okien

Redukcja wilgoci i zapobieganie rozwojowi pleśni i grzybów

Filtracja powietrza zewnętrznego, co ma szczególne znaczenie dla alergików31315

Oszczędności energetyczne i finansowe

Jednym z głównych powodów rosnącej popularności rekuperacji są znaczące oszczędności energii. System rekuperacji z odzyskiem ciepła może zapewnić nawet do 30% mniejsze rachunki za ogrzewanie13. Dzieje się tak, ponieważ ciepło z powietrza wywiewanego, zamiast być bezpowrotnie tracone, jest wykorzystywane do ogrzewania powietrza nawiewanego.

Według obliczeń, rekuperacja pozwala na odzyskiwanie do 95% ciepła z wymienianego powietrza1. Co więcej, domy wyposażone w rekuperację mają niższe zapotrzebowanie na ciepło, co pozwala na wybór mniejszych mocy urządzeń grzewczych oraz tańszych okien i drzwi (które nie muszą mieć najwyższej szczelności)3.

Warto również wspomnieć, że zainstalowany w domu system rekuperacji zwiększa wartość nieruchomości. Jest to wartość dodana, ponieważ pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie energii cieplnej i jej oszczędzanie, co w czasach rosnących cen energii jest niezwykle istotne3.

Rekuperacja dla alergików i jakość powietrza

System rekuperacji z odzyskiem ciepła zapewnia nie tylko świeże powietrze, ale również jego filtrację. Powietrze napływające do pomieszczeń jest oczyszczane z zanieczyszczeń takich jak smog, alergeny i pyłki, co ma ogromne znaczenie dla osób cierpiących na alergie1315.

W domach z rekuperacją notuje się również lepszą jakość snu i odpoczynku. Stały dopływ świeżego, odpowiednio nawilżonego i oczyszczonego powietrza tworzy komfortowy mikroklimat sprzyjający zdrowemu wypoczynkowi15. Jakość ta jest trudna do osiągnięcia w domach wentylowanych za pomocą tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej6.

Gruntowe wymienniki ciepła i dodatkowe możliwości

Przy instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła istnieje możliwość wykorzystania energii z gruntu poprzez montaż gruntowego wymiennika ciepła (GWC). Powietrze do rekuperatora trafia wtedy już wstępnie przetworzone: ochłodzone latem i podgrzane zimą3. Jest to szczególnie istotne podczas bardzo niskich czy wysokich temperatur zewnętrznych, kiedy rekuperator może potrzebować dodatkowego wsparcia.

Warto podkreślić, że dla prawidłowego funkcjonowania rekuperacji konieczne jest spełnienie kilku warunków:

ilość powietrza nawiewanego powinna być równa lub 5-10% większa od ilości powietrza wywiewanego

drzwi zewnętrzne i okna powinny być możliwie szczelne

nie powinno być żadnych dodatkowych czynnych kanałów wentylacji grawitacyjnej w pomieszczeniach z rekuperacją

kanały wentylacyjne powinny być zaizolowane, a ilość kolan i trójników zminimalizowana16

Specjalistyczne rozwiązania dla konkretnych zastosowań
Rekuperatory do odzysku ciepła z wody szarej

Oprócz systemów odzyskujących ciepło z powietrza, na rynku dostępne są również rekuperatory do odzysku ciepła z wody szarej. Urządzenia te znacząco obniżają zużycie ciepłej wody użytkowej poprzez odzyskiwanie ciepła z wody odpływającej. Najbardziej wydajne modele pozwalają zaoszczędzić 4-osobowemu gospodarstwu domowemu średnio 2629 kWh w ciągu roku7.

Zasada działania takich rekuperatorów polega na dogrzewaniu bieżącej zimnej wody ciepłem z odpływającej wody szarej. Odzyskane ciepło trafia do baterii prysznica lub zbiornika na ciepłą wodę, co pozwala na znaczną redukcję ilości zużywanej ciepłej wody i zmniejszenie zapotrzebowania na energię do jej podgrzewania7.

Rekuperatory do odzysku ciepła z wody działają bez zużywania prądu czy gazu, a ich nieskomplikowana konstrukcja zapewnia nieprzerwane funkcjonowanie i stały efekt oszczędnościowy. Są one dostępne w różnych modelach, oferujących różne poziomy oszczędności energii i redukcji emisji CO27.

Rozwiązania dla mieszkań w blokach

Mieszkańcy bloków mają ograniczone możliwości ingerencji w system wentylacyjny, który jest częścią większej całości. Lokator nie ma wpływu na rodzaj instalacji wentylacyjnej w swoim mieszkaniu i nie może jej samodzielnie przebudować lub zmienić8. Istnieją jednak rozwiązania, które można zastosować bez naruszania struktury budynku.

W mieszkaniach w blokach szczególnie efektywne są:

Nawiewniki okienne – montowane w górnej części ram okiennych

Wentylatory wyciągowe – instalowane w miejsce kratek wentylacyjnych

Systemy wentylacji decentralnej – przeznaczone do pojedynczych pomieszczeń5814

Przed podjęciem decyzji o modernizacji wentylacji w mieszkaniu w bloku, warto skonsultować się z administracją budynku, aby upewnić się, że planowane zmiany są zgodne z regulaminem wspólnoty mieszkaniowej i przepisami budowlanymi.

Wentylacja w pomieszczeniach o szczególnych wymaganiach

Niektóre pomieszczenia, jak kuchnie czy łazienki, wymagają specjalnego podejścia do wentylacji ze względu na zwiększoną wilgotność i potencjalne zanieczyszczenia powietrza. W kuchni najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dwóch kanałów wentylacyjnych – jednego do usuwania powietrza, drugiego do podłączenia okapu nadkuchennego14.

Dla łazienek i kuchni szczególnie polecane są wentylatory wyciągowe, które można wyposażyć w czujniki wilgotności, uruchamiające urządzenie po przekroczeniu określonego poziomu wilgoci. Dostępne są również modele z czujnikami ruchu, które włączają się automatycznie po wejściu do pomieszczenia514.

W przypadku pojedynczych pomieszczeń, w których wentylacja jest niewystarczająca, można zastosować system wentylacji decentralnej. Rozwiązanie to nie wymaga rozbudowanej instalacji i może być wdrożone bez większej ingerencji w strukturę budynku14.

Praktyczne aspekty modernizacji systemów wentylacji
Koszty i opłacalność różnych rozwiązań

Wybierając metodę poprawy wentylacji, warto wziąć pod uwagę nie tylko koszt początkowy, ale również długoterminowe oszczędności i korzyści. Najprostsze rozwiązania, jak czyszczenie kratek wentylacyjnych, wiążą się z minimalnym kosztem, ale przynoszą ograniczone efekty. Z kolei zaawansowane systemy rekuperacji wymagają znacznych nakładów początkowych, ale oferują największe korzyści w długim terminie1.

Porównanie kosztów i skuteczności różnych metod poprawy wentylacji:

Metoda poprawy wentylacji Skuteczność Koszt Trudność montażu
Czyszczenie kratki wentylacyjnej Średnia Bardzo niski Bardzo łatwa
Nawiewniki okienne Wysoka Niski do średniego Średnia
Nasady kominowe Wysoka Średni Wymaga specjalisty
Rekuperacja Najwyższa Wysoki Wymaga specjalisty

Inwestycja w rekuperację, mimo wysokiego kosztu początkowego, zwraca się dzięki oszczędnościom na ogrzewaniu. Przy obecnych cenach energii, czas zwrotu takiej inwestycji wynosi zazwyczaj kilka lat, po czym system generuje już tylko oszczędności313.

Metody sprawdzania efektywności wentylacji

Po modernizacji systemu wentylacyjnego warto regularnie sprawdzać jego efektywność. Najprostszym sposobem jest test z kartką papieru – przyłożenie lekkiej kartki do kratki wentylacyjnej. Jeśli kartka przyklei się do kratki lub zostanie wciągnięta, oznacza to, że powietrze prawidłowo przepływa przez system wentylacyjny1.

Innym prostym testem jest użycie dymu z kadzidełka – jeśli dym kieruje się w stronę kratki wentylacyjnej, wentylacja działa poprawnie. Te proste testy warto przeprowadzać regularnie, szczególnie po intensywnych pracach remontowych, które mogły wpłynąć na drożność kanałów wentylacyjnych1.

Profesjonalny przegląd systemu wentylacyjnego powinien obejmować:

Sprawdzenie stanu i czystości kratek wentylacyjnych

Kontrolę drożności kanałów wentylacyjnych

Weryfikację obecności przeszkód wokół wlotów powietrza

Sprawdzenie prawidłowego działania nawiewników okiennych (jeśli są zamontowane)

Ocenę stanu technicznego ewentualnych nasad kominowych1

Przepisy i regulacje prawne dotyczące wentylacji

Projektując lub modernizując system wentylacji, należy uwzględnić obowiązujące przepisy i normy. Najważniejszą normą z punktu widzenia projektantów wentylacji jest norma PN-83/B-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania” wraz ze zmianą PN-83/B-03430/Az3:20008.

Warto pamiętać, że zgodnie z przepisami:

Wentylacja grawitacyjna może być projektowana dla budynków do 9 kondygnacji włącznie

W budynkach wyższych należy stosować wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną

Zabronione jest łączenie wentylacji grawitacyjnej z mechaniczną lub klimatyzacją pobierającą powietrze z pomieszczenia8

Przed podjęciem decyzji o znaczącej modernizacji systemu wentylacyjnego, szczególnie w budynkach wielorodzinnych, warto skonsultować się z administracją budynku lub specjalistą ds. wentylacji, aby upewnić się, że planowane zmiany są zgodne z obowiązującymi przepisami.

Podsumowanie i rekomendacje

Prawidłowa wentylacja w mieszkaniu jest kluczowym elementem zapewniającym zdrowe i komfortowe warunki życia. W dobie energooszczędnego budownictwa, problemy z niewystarczającą wymianą powietrza stają się coraz powszechniejsze, dlatego warto rozważyć modernizację istniejących systemów wentylacyjnych.

Dla osób poszukujących prostych i niedrogich rozwiązań, rekomendowane są:

Regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych

Montaż nawiewników okiennych lub ściennych

Zastosowanie nasad kominowych

Dla osób planujących gruntowną modernizację lub budujących nowy dom, najlepszym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacja), która zapewnia:

Stały dopływ świeżego, filtrowanego powietrza

Znaczące oszczędności energii na ogrzewaniu

Wyższą jakość powietrza i komfort życia

Ochronę przed wilgocią, pleśnią i grzybami

Niezależnie od wybranego rozwiązania, regularne przeglądy i konserwacja systemu wentylacyjnego są niezbędne dla zapewnienia jego efektywnej pracy. Warto pamiętać, że inwestycja w dobrą wentylację to nie tylko komfort, ale przede wszystkim zdrowie mieszkańców i trwałość budynku.

Rekuperacja w mieszkaniu – czy warto zainwestować w system odzysku ciepła?

Gdy tradycyjna wentylacja grawitacyjna przestaje być efektywna, zwłaszcza w szczelnych mieszkaniach po termomodernizacji, rekuperacja jawi się jako nowoczesna alternatywa. System rekuperacji to zaawansowana wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, która wymienia powietrze bez konieczności otwierania okien. Czy jednak taka technologia sprawdzi się w warunkach mieszkania w bloku i czy jej koszty faktycznie się zwracają?

Działanie rekuperacji jest zadziwiająco proste – urządzenie wyciąga zużyte powietrze z kuchni, łazienki czy toalety, jednocześnie nawiewając świeże do pokoi i sypialni. W sercu systemu znajduje się wymiennik ciepła, w którym powietrze wywiewane przekazuje swoją energię (ale nie zanieczyszczenia!) powietrzu nawiewanemu, pozwalając odzyskać nawet do 95% ciepła. To rozwiązanie, które łączy komfort oddychania świeżym powietrzem z oszczędnością energii.

Zalety rekuperacji w przestrzeni mieszkalnej

Rekuperacja w mieszkaniu to nie tylko oszczędność energii, ale przede wszystkim znacząca poprawa jakości życia. System ten zapewnia stały dopływ świeżego, przefiltrowanego powietrza, co docenią szczególnie alergicy i osoby cierpiące na astmę. Dzięki zaawansowanym filtrom, rekuperator zatrzymuje pyłki, kurz i inne zanieczyszczenia, tworząc zdrowszy mikroklimat w całym mieszkaniu.

Użytkownicy rekuperacji często zauważają szybką poprawę samopoczucia – lepszy sen, mniejsze zmęczenie i rzadsze bóle głowy. System eliminuje również problem nadmiernej wilgoci, zapobiegając rozwojowi pleśni i grzybów na ścianach. Wśród najczęściej wymienianych zalet są:

Brak konieczności wietrzenia zimą, a więc utrzymanie stałej temperatury
Redukcja hałasu z zewnątrz (zamknięte okna przez cały rok)
Oszczędności na ogrzewaniu sięgające nawet 30% rocznie
Eliminacja problemów z wilgocią i pleśnią

Koszty i opłacalność inwestycji w rekuperację

Montaż systemu rekuperacji w mieszkaniu wiąże się z dość znaczną inwestycją początkową. Dla mieszkania o powierzchni około 50m², całkowity koszt wraz z montażem wynosi obecnie od 8 000 do 10 000 złotych. Cena zależy głównie od wybranego modelu rekuperatora oraz stopnia skomplikowania instalacji.

Warto jednak spojrzeć na tę inwestycję długoterminowo – oszczędności na ogrzewaniu mogą sięgać nawet 30% rocznych kosztów, co przy obecnych cenach energii oznacza, że system zwraca się w perspektywie 5-7 lat. Rekuperacja podnosi również wartość nieruchomości, co ma znaczenie przy ewentualnej sprzedaży mieszkania w przyszłości. Należy też uwzględnić koszty eksploatacyjne – wymianę filtrów (co 3-4 miesiące) oraz roczne przeglądy techniczne.

Specyfika montażu w mieszkaniu w bloku

Instalacja rekuperacji w mieszkaniu w bloku wymaga specjalnego podejścia. Przede wszystkim należy uzyskać zgodę wspólnoty mieszkaniowej lub zarządcy na wykonanie otworów na czerpnię i wyrzutnię powietrza w elewacji budynku. Bez tych elementów system nie będzie mógł prawidłowo funkcjonować.

Najlepszym momentem na montaż rekuperacji jest etap generalnego remontu mieszkania. Centrala wentylacyjna może być zainstalowana w zabudowie nad toaletą, w pomieszczeniu gospodarczym lub w specjalnie przygotowanej szafie. Nowoczesne kanały wentylacyjne mają niewielką średnicę (około 63 mm) i mogą być dyskretnie ukryte pod sufitem podwieszanym lub w specjalnych listwach. Warto przemyśleć lokalizację rekuperatora z dala od sypialni, aby ewentualny szum urządzenia nie zakłócał nocnego wypoczynku.

Sposoby poprawy wentylacji w mieszkaniu – kompleksowy przegląd rozwiązań

Prawidłowa wentylacja w mieszkaniu to kluczowy element wpływający na zdrowie mieszkańców i trwałość budynku. W dobie szczelnych okien i doskonale zaizolowanych ścian, naturalna wymiana powietrza staje się coraz większym wyzwaniem. Problem ten dotyka zarówno mieszkańców bloków, jak i domów jednorodzinnych. Poniższy raport przedstawia kompleksowy przegląd metod poprawy wentylacji – od prostych rozwiązań, takich jak regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych, po zaawansowane systemy z odzyskiem ciepła.

Znaczenie prawidłowej wentylacji w mieszkaniu

Prawidłowa wentylacja w mieszkaniu to nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim zdrowia mieszkańców i trwałości budynku. Nieodpowiednia wymiana powietrza może prowadzić do rozwoju pleśni, grzybów i zwiększonej wilgotności, co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie1. W dobie szczelnych okien i docieplonych budynków, naturalna cyrkulacja powietrza stała się prawdziwym wyzwaniem.

Człowiek wdycha nawet 500 litrów powietrza na godzinę, dlatego jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych bezpośrednio przekłada się na nasze zdrowie1. Według zaleceń, wymiana powietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny powinna być równa co najmniej jego kubaturze. Oznacza to, że w 20-metrowym pokoju o wysokości 2,5 metra, całe powietrze powinno zostać wymienione przynajmniej raz na godzinę1.

W budynkach wielorodzinnych najczęściej spotykamy się z wentylacją grawitacyjną, której skuteczność zależy od warunków atmosferycznych i zmienia się w ciągu roku1. Problem z niewystarczającą wentylacją dotyka szczególnie mieszkań po termomodernizacji, gdzie nowe, szczelne okna i docieplone ściany znacząco ograniczyły naturalny przepływ powietrza.

Problemy z wentylacją w nowoczesnym budownictwie

Nowoczesne, energooszczędne budownictwo, choć ma wiele zalet, często pogarsza naturalną wymianę powietrza1. Szczelne okna, docieplone ściany i zminimalizowanie mostków termicznych sprawiają, że świeże powietrze nie ma jak dostać się do wnętrza mieszkania. Paradoksalnie, próby poprawy efektywności energetycznej budynków doprowadziły do pogorszenia jakości powietrza wewnątrz.

Typowe problemy wentylacyjne w mieszkaniach to:

Duży przewiew i przeciągi (szczególnie na wyższych kondygnacjach)

Wdmuchiwanie powietrza z mieszkań położonych niżej

Błędy architektoniczne zaburzające ciąg w kominach

Zbyt szczelne okna i ściany

Niedrożne przewody wentylacyjne1

Proste metody poprawy wentylacji grawitacyjnej

Zanim zdecydujemy się na kosztowne instalacje, warto wypróbować proste metody poprawy istniejącej wentylacji grawitacyjnej. Często niewielkie zmiany mogą przynieść znaczącą poprawę wymiany powietrza w mieszkaniu.

Czyszczenie kratek wentylacyjnych

Jednym z najłatwiejszych i najbardziej skutecznych sposobów poprawy działania wentylacji grawitacyjnej jest regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych1. Te niepozorne elementy systemu wentylacyjnego mają ogromny wpływ na jakość powietrza w naszych mieszkaniach. Zakurzone i zatłuszczone kratki mogą blokować przepływ powietrza nawet o 60%, co znacząco obniża efektywność całego systemu1.

Kratki wentylacyjne powinny być czyszczone przynajmniej raz na pół roku, jednak w kuchni, gdzie osadzają się tłuste opary, warto robić to nawet co 2-3 miesiące1519. Regularne czyszczenie nie tylko poprawia przepływ powietrza, ale także pozwala wcześnie wykryć ewentualne problemy z wentylacją.

Jak skutecznie czyścić kratki wentylacyjne

Czyszczenie kratek wentylacyjnych jest proste i nie wymaga specjalistycznych narzędzi:

Demontaż kratki – Ostrożnie włóż śrubokręt między kratownicę a obudowę z boku i delikatnie podważ ją, aby ją odczepić19.

Usunięcie siateczki przeciw owadom – Jeśli za kratownicą znajduje się siateczka przeciw owadom, również należy ją wyjąć przed dalszym czyszczeniem19.

Odkurzenie – Dokładnie odkurz kratkę, aby usunąć wierzchnią warstwę kurzu21.

Umieszczenie w roztworze czyszczącym – Zanurz kratkę w ciepłej wodzie z dodatkiem płynu do mycia naczyń. Dla wzmocnienia efektu czyszczącego można dodać odrobinę octu i sody oczyszczonej1521.

Szorowanie – Po około 10 minutach moczenia, kratkę należy delikatnie wyszorować miękką szczoteczką lub gąbką15.

Płukanie i suszenie – Dokładnie wypłucz kratkę pod bieżącą wodą i wysusz przed ponownym montażem15.

Dla kratek metalowych możliwe jest także czyszczenie w zmywarce, z zastosowaniem podstawowego programu mycia15.

Sprawdzanie skuteczności wentylacji

Po wyczyszczeniu kratek wentylacyjnych warto sprawdzić, czy wentylacja działa prawidłowo. Najprostszym sposobem jest test z kartką papieru – należy przyłożyć lekką kartkę do kratki wentylacyjnej. Jeśli kartka przyklei się do kratki lub zostanie wciągnięta, oznacza to, że powietrze prawidłowo przepływa przez system wentylacyjny9. Test ten warto przeprowadzać regularnie, szczególnie po intensywnych pracach remontowych, które mogły wpłynąć na drożność kanałów wentylacyjnych.

Nawiewniki okienne jako rozwiązanie dla szczelnych okien

W mieszkaniach ze szczelnymi oknami prosty i skuteczny sposób na poprawę wentylacji stanowią nawiewniki okienne. Te niewielkie urządzenia instalowane w górnej części ramy okiennej zapewniają stały dopływ świeżego powietrza z zewnątrz1.

Rodzaje i zasada działania nawiewników okiennych

Nawiewniki do okien, nazywane również nawietrzakami okiennymi, to niewielkie podłużne urządzenia zakładane zwykle przy górnej części ramy okna3. Montuje się je głównie po to, żeby ograniczyć otwieranie okien (szczególnie w sezonie grzewczym), ale jednocześnie zapewnić wentylację w budynku3.

Na rynku dostępne są różne typy nawiewników:

Nawiewniki ciśnieniowe – działają na zasadzie różnicy ciśnień wewnątrz i na zewnątrz budynku. Gdy te wahania są zbyt duże, przepływ powietrza zostaje zwiększony. Głównym zadaniem nawiewników ciśnieniowych jest zmniejszanie przepływu powietrza w przypadku nagłych podmuchów wiatru13.

Nawiewniki higrosterowane – regulują przepływ powietrza w zależności od poziomu wilgotności w pomieszczeniu3.

Nawiewniki automatyczne – samodzielnie dostosowujące przepływ powietrza13.

Warto podkreślić, że nawiewniki okienne nie powinny powodować, że w mieszkaniu jest zimno. Ich zadaniem jest umożliwienie mikrowentylacji w oknach, a nie wychładzanie budynku3.

Nasady kominowe jako wsparcie dla wentylacji grawitacyjnej

Rodzaje i zastosowanie nasad kominowych

Nasada kominowa jest instalowana na szczycie komina i jej podstawowym zadaniem jest ochrona przewodu kominowego przed zakłóceniem jego działania i zapewnienie odpowiedniego ciągu kominowego4. Nasady kominowe mają zabezpieczyć przewód kominowy przed powstawaniem ciągu wstecznego, który powoduje cofanie się spalin do przewodu, co jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem4.

Nasady kominowe dzielimy ze względu na zasadę działania na:

Nasady kominowe obrotowe – urządzenia, które dynamicznie wykorzystują siłę wiatru do wspomagania ciągu kominowego. Nasada obrotowa wprawiona w ruch wytwarza w przewodzie kominowym podciśnienie zależne proporcjonalnie do siły wiatru4.

Nasady kominowe stałe – urządzenia wykorzystujące energię kinetyczną wiatru do wspomagania ciągu kominowego. Wytwarzają korzystny układ ciśnień, który sprzyja ruchowi powietrza w przewodzie kominowym4.

Nasady kominowe hybrydowe

Nasady kominowe samonastawne

Nasady kominowe mechaniczne4

Nasady kominowe są wykonane najczęściej z odpornej na wysoką temperaturę stali ocynkowanej lub stali nierdzewnej chromoniklowej4. Pełnią również funkcję ochronną komina przed wpływem warunków atmosferycznych i przed osadzaniem się ptaków.

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacja)

Rekuperacja to energooszczędna wentylacja pomieszczeń opierająca się na wymianie zużytego powietrza na nowe7. Zasada działania rekuperacji polega na tym, że system dostarcza świeże powietrze z zewnątrz przy jednoczesnym wyciąganiu powietrza zanieczyszczonego i zużytego. Dodatkowo nawiewane powietrze jest filtrowane7.

Zasada działania i korzyści z rekuperacji

W miesiącach, gdy rozpoczyna się sezon grzewczy, zaciągane z zewnątrz chłodniejsze powietrze ogrzewane jest ciepłem powietrza wywiewanego7. Dzięki takiemu rozwiązaniu następuje odzysk ciepła z rekuperacji i wynikająca z tego oszczędność na ogrzewaniu, która może wynieść nawet 30%714.

Główne korzyści z rekuperacji:

Oszczędność na ogrzewaniu – może wynieść nawet 30% rocznych kosztów ogrzewania714.

Filtrowanie powietrza – możliwość oddychania świeżym i filtrowanym powietrzem, niezależnie od pory dnia czy roku7.

Usuwanie niepożądanych zapachów – wszelkie niepożądane zapachy są bardzo szybko usuwane, ponieważ wymiana powietrza odbywa się przez cały czas7.

Kontrola poziomu wilgoci – rekuperator utrzymuje odpowiedni poziom wilgoci, dzięki czemu chroni przed zmorą wilgotnych mieszkań, czyli grzybem7.

Wsparcie dla alergików – rekuperacja może być nieocenionym sprzymierzeńcem w walce z różnego rodzaju alergiami (np. na pyłki roślin). Nie trzeba otwierać okna, by móc cieszyć się czystym i świeżym powietrzem7.

Koszty i opłacalność rekuperacji w 2025 roku

W 2025 roku cena rekuperacji wynosi od zaczyna się od 23 – 25 tys. zł w zależności od wielkości domu, mocy i jakości rekuperatora, rodzaju instalacji i wybranych dodatków14. Koszt montażu systemu rekuperacji dla domu jednorodzinnego zależy głównie od rekuperatora i instalacji – to dwa główne koszty. Trzeci to cena samego montażu14.

Rekuperacja w domu jednorodzinnym – przybliżony koszt:

Dom o powierzchni do 100 m²: koszt instalacji rekuperacji zaczyna się od około 9 000 – 10 000 zł20.

Dom o powierzchni ok. 150 m²: średni koszt wynosi około 16 000 zł20.

Dom o powierzchni 200 m²: koszt instalacji to około 20 000 zł20.

Inne źródła podają, że rekuperacja w domu jednorodzinnym o powierzchni 150 m² może kosztować około 25 000 zł20. Montaż systemu rekuperacji to około 30% całkowitego kosztu inwestycji6.

Warto rozważyć również koszty utrzymania rekuperacji, które zależą od kilku czynników, takich jak: jakość urządzenia, kubatura domu, liczba mieszkańców, częstotliwość wymiany filtrów20. Koszty te obejmują wymianę filtrów (co 3-4 miesiące) oraz roczne przeglądy techniczne.

Wentylacja decentralna jako alternatywa dla tradycyjnej rekuperacji

Wentylacja decentralna to rozwiązanie, które zyskuje coraz większą popularność wśród osób poszukujących prostszej alternatywy dla tradycyjnych systemów rekuperacji11. Dzięki niej możliwa jest skuteczna wymiana powietrza bez konieczności montowania rozbudowanej sieci kanałów.

Zasada działania i zalety wentylacji decentralnej

Wentylacja decentralna, nazywana również wentylacją rozproszoną, to system wentylacji mechanicznej, w którym nie stosuje się centralnego rekuperatora oraz kanałów wentylacyjnych11. Zamiast tego w każdym pomieszczeniu montowane są osobne jednostki – rekuperatory ścienne – które samodzielnie odpowiadają za wymianę powietrza.

Rekuperator ścienny montuje się bezpośrednio w ścianie zewnętrznej budynku i jest wyposażony w wymiennik ciepła, dwa wentylatory, filtry powietrza, a często także czujniki temperatury i wilgotności11.

Zasada działania rekuperatorów ściennych:

Wentylator wywiewa zużyte powietrze z wnętrza, a energia cieplna trafia do wymiennika.

Następnie, urządzenie przełącza się na tryb nawiewu – świeże powietrze z zewnątrz przechodzi przez ten sam wymiennik, odbierając zgromadzone wcześniej ciepło11.

Do głównych zalet wentylacji decentralnej należą:

Brak konieczności rozprowadzania kanałów wentylacyjnych

Prosty i szybki montaż, nawet w istniejących budynkach

Możliwość wentylowania tylko wybranych pomieszczeń

Niskie koszty instalacji i eksploatacji

Niezależność pracy każdej jednostki (sterowanie osobno)11

Uzupełnienie rekuperacji – gruntowe wymienniki ciepła

GWC, czyli gruntowy wymiennik ciepła lub wymiennik gruntowy to urządzenie, którego zadaniem jest zwiększenie efektywności energetycznej systemu rekuperacji10. Jego zadaniem jest wstępne ogrzanie lub schłodzenie powietrza, zanim trafi ono następnie na rekuperator.

Jak działa i jak montuje się GWC

Wymienniki gruntowe montuje się pod ziemią (pod powierzchnią gruntu)10. Jest to istotne, ponieważ podczas ekstremalnych temperatur zewnętrznych, temperatura pod ziemią jest znacznie łagodniejsza. Dzięki temu przechodząc przez wymiennik gruntowy, obróbka temperaturowa powietrza następuje w sposób zupełnie naturalny, efektywny i tani10.

Aby zamontować płytowy gruntowy wymiennik ciepła wystarczy wykop o głębokości 0,7 – 2 m. To bardzo płytkie posadowienie10. Jeśli wody gruntowe są wyżej, można również wykonać nasyp i zamontować wymiennik gruntowy wyżej, pod nasypem. Pod wymiennikiem należy usypać podsypkę żwirowo-piaskową o grubości ok. 5 cm i granulacji ok. 10-20 mm, a następnie bezpośrednio na podsypce układa się płyty wymiennika oraz kolektor10.

Podsumowanie i rekomendacje

Porównanie różnych rozwiązań wentylacyjnych

Wybierając metodę poprawy wentylacji, warto wziąć pod uwagę nie tylko koszt początkowy, ale również długoterminowe oszczędności i korzyści:

Dla osób poszukujących prostych i niedrogich rozwiązań rekomendowane są:

Regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych (co najmniej dwa razy w roku)